Czyny niedozwolone.
Czyny niedozwolone zostały uregulowane w kodeksie cywilnym. Źródłem zobowiązania jest sam fakt wyrządzenie szkody. Podmiot, który dokonał szkody czynem niedozwolonym jest zobowiązany do jej naprawienia. Odpowiedzialność za czyny niedozwolone to odpowiedzialność deliktowa, oznacza to, odpowiedzialność za działanie ludzkie i zawinione, którego podmiot należy ustalić, w przeciwieństwie do odpowiedzialności kontraktowej, gdzie podmiot odpowiedzialny wynika ze stosunku zobowiązaniowego. Możemy wyróżnić rodzaje winy deliktowej:
- Zasada winy – uregulowana w art. 415, 416 kodeksu cywilnego1 – polegająca na odpowiedzialności za czyny własne jak i cudze, osób fizycznych jak i prawnych,
- Zasada ryzyka – uregulowanej w art. 430 kodeksu cywilnego2 – polegająca na odpowiedzialność za cudze czyny traktowane ostrzej od odpowiedzialności określonej powyżej,
Aby doszło do odpowiedzialności deliktowej muszą zaistnieć przesłanki: zdarzenia, które podlega odpowiedzialności, szkoda i związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem3. Obowiązujące prawo przewiduje wiele form wyłączenia odpowiedzialności. Należą do nich między innymi:
- obrona konieczna - polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, stan wyższej konieczności – polega na znamionowaniu bezpośredniego zagrożenia dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby, gdy źródłem zagrożenia nie jest zamach, lecz działanie zwierząt lub rzeczy,
- niepoczytalność – polegająca na wyłączeniu świadomego albo swobodnego podejmowania decyzji,
- małoletniości – polegająca na nieodpowiedzialności osób, które nie ukończyły lat 13.
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Art. 416. [Odpowiedzialność osoby prawnej]
Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. 2 Art. 430. [Szkoda wyrządzona przez podwładnego]
Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. 3 Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II
